Wyjaśnienia Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie przerw w głosowaniu spowodowanych przejściowym brakiem kart do głosowania w niektórych lokalach wyborczych

Warszawa, dnia 12 listopada 2007 r.

ZPOW-5100-4/07

Wyjaśnienia 
Państwowej Komisji Wyborczej 
w sprawie przerw w głosowaniu spowodowanych przejściowym brakiem kart do głosowania w niektórych lokalach wyborczych

Państwowa Komisja Wyborcza, w związku z przerwami w głosowaniu spowodowanymi przejściowym brakiem kart do głosowania w niektórych lokalach obwodowych komisji wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 21 października 2007 r. wyjaśnia, co następuje.

1. Zasady i tryb organizacji i przeprowadzenia wyborów określa ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2007 r. Nr 190, poz. 1360). Zasadnicze zaś zadania w zakresie zapewnienia sprawnego przeprowadzenia głosowania zostały przewidziane w przepisach art. 155 i 199, art. 157 ust. 4 i art. 64 oraz art. 52 ust. 1 Ordynacji wyborczej, dla wszystkich organów i służb wyborczych.

Zadania te zostały powierzone niżej wymienionym organom w następującym zakresie:

- do ustawowych zadań okręgowych komisji wyborczych należy zarządzenie wydrukowania kart do głosowania i zapewnienie ich przekazania obwodowym komisjom wyborczym, w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą. Do obowiązków komisji okręgowych należy także zapewnienie wykonania zadań wyborczych we współdziałaniu z wojewodą i organami jednostek samorządu terytorialnego (art. 155 i 199, art. 46 ust. 1 pkt 5 Ordynacji wyborczej);

- ustawowym zadaniem Państwowej Komisji Wyborczej jest ustalenie wzoru kart do głosowania, a także trybu ich drukowania i dostarczenia obwodowym komisjom wyborczym. Generalną kompetencją Państwowej Komisji Wyborczej jest ponadto prawo wydawania wiążących wytycznych dla komisji wyborczych niższego szczebla oraz wyjaśnień dla organów administracji rządowej, a także organów i jednostek samorządu terytorialnego wykonujących zadania związane z wyborami (art. 157 ust. 4, art. 155, art. 40 Ordynacji wyborczej);

- do ustawowych zadań obwodowych komisji wyborczych należy przeprowadzenie głosowania zgodnie z przepisami prawa oraz ustalenie wyników głosowania w obwodach i ich przekazanie właściwym okręgowym komisjom wyborczym. Do kompetencji komisji obwodowych należy ponadto podejmowanie decyzji o przerwaniu głosowania, „gdyby wskutek nadzwyczajnych wydarzeń głosowanie było przejściowo uniemożliwione" (art.51 i 64 Ordynacji wyborczej);

- ustawowym zadaniem wójta lub burmistrza (prezydenta miasta) jest zapewnienie techniczno-materialnych warunków pracy obwodowych komisji wyborczych oraz wykonanie zadań związanych z organizacją i przeprowadzeniem wyborów na obszarze gminy. Odpowiednio, zapewnienie warunków organizacyjno-administracyjnych, finansowych i technicznych związanych z organizacją i przeprowadzeniem wyborów oraz obsługi okręgowych komisji wyborczych i Państwowej Komisji Wyborczej należy do zadań Krajowego Biura Wyborczego (art. 52 ust. 1, art. 54 ust. 3 Ordynacji wyborczej).

2. Państwowa Komisja Wyborcza podjęła w dniu 13 września 2007 r. uchwałę w sprawie sposobu drukowania kart do głosowania oraz trybu ich dostarczenia obwodowym komisjom wyborczym w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 21 października 2007 r. (M. P. 63, poz. 722). Państwowa Komisja Wyborcza wskazała w uchwale, że nakład kart do głosowania ustalą poszczególne okręgowe komisje wyborcze uwzględniając liczbę wyborców w okręgu oraz zaleciła, aby 5% ustalonego nakładu kart pozostawało jako rezerwa okręgowej komisji wyborczej. Z tej rezerwy karty dostarcza się do lokali wyborczych w miarę potrzeb sygnalizowanych przez obwodowe komisje wyborcze. Karty do głosowania, z wyłączeniem kart pozostających w rezerwie, powinny być przekazane obwodowym komisjom wyborczym i znajdować się w dniu głosowania w lokalach wyborczych.

Mając na względzie konieczność bezpiecznego przechowania kart do głosowania Państwowa Komisja Wyborcza zaleciła, aby ustalona rezerwa kart została zmagazynowana w urzędach miast lub gmin wyznaczonych przez właściwą okręgową komisję wyborczą i, aby właściwe urzędy gmin (miast) zapewniły środki transportu w celu niezwłocznego dostarczenia kart do lokali wyborczych.

Karty do głosowania z rezerwy powinny być wydane obwodowym komisjom wyborczym na polecenie właściwej okręgowej komisji wyborczej. Taki tryb wykonania tych zadań jest zgodny z art. 52 ust. 1 Ordynacji wyborczej.

Na wypadek nadzwyczajnych wydarzeń Państwowa Komisja Wyborcza zobowiązała okręgowe komisje wyborcze do zapewnienia możliwości ewentualnego dodruku kart do głosowania.

3.  Okręgowe komisje wyborcze kierując się dotychczasowym doświadczeniem zarządziły wydrukowanie kart do głosowania w nakładzie 80-85% uprawnionych do głosowania. Z informacji przekazanych Państwowej Komisji Wyborczej przez okręgowe komisje wyborcze oraz jej własnych ustaleń wynika, że nakład wydrukowanych kart był wystarczający, w żadnym okręgu wyborczym nie wystąpiła potrzeba dodruku kart, a część kart pozostała niewykorzystana, w tym również w okręgu wyborczym Warszawa I - w liczbie 173.729.

Pomimo tego w 46 obwodach głosowania nastąpiły przerwy w głosowaniu spowodowane przejściowym brakiem kart do głosowania. Brak kart wystąpił zwłaszcza na obszarze dużych miast: w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Gdańsku i Szczecinie. W poszczególnych obwodach przerwy trwały od kilku do kilkudziesięciu minut, najdłużej w obwodach głosowania nr 582 i 619 w dzielnicy Ursynów w Warszawie. Konsekwencją przerw w głosowaniu, a następnie  przedłużenia czasu głosowania było - wynikające z mocy ustawy - przedłużenie ciszy wyborczej (art. 86 Ordynacji wyborczej).

Powołany przez Państwową Komisję Wyborczą zespół dokonał analizy przyczyn zaistniałej sytuacji, i w tym celu zbadał dokumentację Okręgowej Komisji Wyborczej w Warszawie I i obwodowych komisji wyborczych na obszarze m. st. Warszawy, które przedłużyły czas głosowania, przeprowadził rozmowy i uzyskał wyjaśnienia przewodniczących komisji obwodowych oraz pracowników samorządowych, w tym pełnomocnika Prezydenta m. st. Warszawy ds. wyborów i jego zastępcy w dzielnicy Ursynów, a także Komendanta Straży Miejskiej.

Ustaleń takich, na polecenie Państwowej Komisji Wyborczej, dokonały również na obszarze swojej właściwości Okręgowe Komisje Wyborcze w Gdańsku, Krakowie, Poznaniu i Szczecinie. Wyniki tych ustaleń komisje przedłożyły na piśmie Państwowej Komisji Wyborczej.

4. Z ustaleń dokonanych przez Państwową Komisję Wyborcza wynika, że przyczyny przejściowego braku kart do głosowania w lokalach wyborczych, a w konsekwencji przerw w głosowaniu i przedłużenia ciszy wyborczej są złożone. Wynikały one przede wszystkim:

- z niewłaściwej organizacji dostarczania do obwodów kart do głosowania z puli rezerwowej,

- zbyt późnego sygnalizowania przez komisje obwodowe potrzeby uzupełnienia kart,

- z nieprawidłowej organizacji pracy w urzędzie miasta - dzielnicy - gminy, w tym z m. in. braku bieżącej orientacji o potrzebach zgłaszanych przez komisje, niezabezpieczeniu wystarczającego transportu i ogólnym chaosie w działaniu,

- z niedostatecznego przeszkolenia z zakresu tej problematyki członków obwodowych komisji wyborczych,

- z niewystarczającego bieżącego nadzoru nad działalnością komisji obwodowych ze strony okręgowych komisji wyborczych.

5. Państwowa Komisja Wyborcza - w celu uniknięcia w przyszłości problemów z zachowaniem ciągłości głosowania w wyborach - zamierza podjąć następujące działania:

1) zobowiązać okręgowe komisje wyborcze do drukowania kart w nakładzie zapewniającym nieprzerwaną pracę obwodowych komisji wyborczych. Nakład kart powinien być określony po dokonaniu przez właściwą okręgową komisję wyborczą oceny warunków lokalnych i w razie potrzeby powinien osiągać 100% uprawnionych do głosowania. Mimo, iż w wyborach przeprowadzonych w 2007 r. nie zabrakło kart w żadnym okręgu wyborczym, zwiększenie nakładu wydaje się zasadne. Umożliwi to przekazanie - przed dniem głosowania - większej liczby kart obwodowym komisjom wyborczym i tym samym powinno zdecydowanie zmniejszyć ewentualną potrzebę uruchamiania rezerwy kart do głosowania;

2) zobowiązać okręgowe komisje wyborcze do ustalenia szczegółowej procedury postępowania w przypadku konieczności uruchomienia rezerwy kart do głosowania, zapoznania z nią podczas szkoleń członków obwodowych komisji wyborczych oraz do wzmocnienia nadzoru nad logistycznym przygotowaniem  władz samorządowych do wykonania zadań związanych z dystrybucją kart z rezerwy;

3) uściślić zasady przedłużania przez obwodowe komisje wyborcze czasu głosowania tak, aby przedłużenie miało miejsce tylko w razie rzeczywistej potrzeby zapewnienia wszystkim wyborcom możliwości udziału w głosowaniu.

Państwowa Komisja Wyborcza określi sposób wykonania tych zadań w wytycznych dla okręgowych i obwodowych komisji wyborczych oraz w wyjaśnieniach dla organów samorządu terytorialnego.

6. Państwowa Komisja Wyborcza uznaje za niezbędne dokonanie zmian w prawie wyborczym, zmierzających do usprawnienia organizacji głosowania. Państwowa Komisja Wyborcza wystąpi, w związku z tym, do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem sygnalizującym konieczność:

1) rozważenia określenia nowych ram obowiązywania tzw. ciszy wyborczej, w szczególności zmiany art. 86 Ordynacji wyborczej;

2) zwiększenia minimalnej liczby członków obwodowych komisji wyborczych z 7 do 9, co umożliwi sprawniejsze przeprowadzenie głosowania oraz ułatwi podział pracy pomiędzy członków komisji, a także przyspieszy ustalenie wyników głosowania;

3) wprowadzenia do polskiego prawa wyborczego alternatywnych metod głosowania, np. głosowania przez pełnomocnika, drogą pocztową czy głosowania elektronicznego. Należy przy tym zauważyć, że podstawowym argumentem przemawiającym za ich wprowadzeniem jest ułatwienie wyborcom, w szczególności niepełnosprawnym, wzięcia udziału w głosowaniu.

Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej: Ferdynand Rymarz